با در نظر گرفتن این خبر و برآورد جمعیت این شهر در سال 89 به این نتیجه می‌رسیم که تقریبا از هر 2 نفر ساکن در شهر سنندج یکی در محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی سکونت دارد. به عبارت بهتر شهر سنندج براساس آخرین برآورد آماری حدود 324 هزار نفر جمعیت دارد که نزدیک به 178 هزار نفر از آن در حاشیه شهر و سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند.
همچنین به گفته رئیس شورای شهر سنندج، تراکم جمعیت در سکونتگاه‌های غیررسمی این شهر بیش از 3 برابر میانگین کشوری است. جلال شریعتی می‌گوید: «به‌دلیل وضع حاکم بر شهر و نبود نظارت کافی در طول سال‌های گذشته، جمعیت سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌های شهر سنندج به‌صورت بی‌رویه افزایش یافته است به‌طوری که اکنون 55 درصد از جمعیت شهر تنها در 15 درصد از مساحت سنندج اسکان پیدا کرده‌اند.»
حاشیه‌نشینی و شکل گرفتن سکونتگاه‌های غیررسمی در کشور پدیده نو ظهوری نیست چرا که سال‌ها قبل از انقلاب و حتی در سال‌های دور که شهرهای بزرگ ایران رشد جغرافیایی گسترده‌ای کردند، سکونتگاه‌های غیررسمی که به زاغه‌های شهری معروف بودند اطراف تهران را گرفتند. البته در سال‌های پایانی دهه 60 رشد این مناطق صعودی شد و شهرهای مشهد، تبریز، ارومیه و سنندج هم با این پدیده مواجه شدند به‌طوری که براساس آمارهای موجود اکنون بیش از 20درصد جمعیت شهری کشور در مناطق غیررسمی اسکان دارند.
محمد رسولی، رئیس سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان در این باره می‌گوید: «در دهه‌های 50 و 60 با وجود افزایش آمار مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها مدیریت و برنامه‌ریزی دستگاه‌های متولی به‌گونه‌ای نبود که بتواند پاسخگوی نیازهای جامعه باشد که همین وضع باعث شد سکونتگاه‌های غیررسمی در تمامی شهرهای کشور شکل بگیرد.»
به گفته محمد رسولی نبود مدیریت، ضعف برنامه‌ریزی، مشارکت نکردن و تعامل نداشتن دستگاه‌های دولتی با مردم و افزایش بی‌رویه شهرنشینی در کشور دلایل اصلی شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی است.
سکونت زیر خط فقر
امکانات شهری این مناطق که به‌عنوان سکونتگاه غیررسمی شناخته می‌شود تقریبا نزدیک به صفر است، به‌طوری که آب با تانکر توزیع می‌شود و برق هم به‌صورت مخفیانه و غیرقانونی کشیده می‌شود.علاوه بر این، کمبود امکانات و زیرساخت‌های توسعه خدمات شهری از مشکلات سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌های شهر سنندج است که شهرداری به‌دلیل بافت شهر و تراکم جمعیت بالا در مناطق حاشیه‌ای نمی‌تواند برای توسعه خدمات مختلف شهری برنامه‌ریزی کند.
بیژن کلهرنیا، مدیرعامل شرکت مشاور تدبیر شهر که مجری طرح مطالعاتی ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی شهر سقز به‌شمار می‌رود، در این‌باره می‌گوید: «آخرین آمارهای موجود در کشور نشانگر آن است که حدود 20 درصد جمعیت شهری کشور در محله‌های حاشیه‌ای زندگی می‌کنند و با وجود این‌که بیشتر این محله‌ها در داخل محدوده شهرها واقع شده، نیمی از ساکنان آنها از نظر سطح درآمد زیر خط فقر قرار دارند.»
راه حلی به نام سند ساماندهی
بعد از اعلام آمار نگران‌کننده درباره تعداد و ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی و آهنگ رشد این سکونتگاه‌ها در سال 82 دولتمردان به این نتیجه رسیدند که با تهیه سند توانمندسازی و ساماندهی این سکونتگاه‌ها، هم چهره شهرها را مرتب و آراسته کنند و هم یک گام به تدوین طرح جامع برای کلانشهرها نزدیک شوند. به همین دلیل، در 26 بهمن 1382 هیات وزیران سند ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی را تصویب کرد. اهداف تدوین سند یادشده به این شرح است: بسترسازی برای ارتقای شرایط محیطی به‌نحوی پایدار و فراگیر در جهت رشد سلامت، امنیت، امید، ایمان و کرامت انسانی در سکونتگاه‌ها، پیش‌نگری به گسترش اسکان غیررسمی در آینده و زمینه‌سازی برای ساخت مسکن مناسب، خدمات پایه و زیربناها، همچنین زمینه‌سازی برای بهره‌مندی ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی از امتیازات شهری و تعمیق فرهنگ شهری آنان به همراه مشارکت همه‌جانبه آنها در تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات محلی.
رئیس سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان با تاکید بر این‌که اجرای این سند ملی که با مشارکت تمامی دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط به تصویب رسیده است، می‌تواند بخشی از مشکلات حاشیه‌نشینی در شهرها را رفع کند، می‌گوید: «نخستین اقدام در توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی، تلاش برای یکپارچه کردن مدیریت شهری است. در طول 10 سال اخیر درباره یکپارچه کردن مدیریت شهری بسیار سخن گفته شده و حتی تا حدودی در دستور کار نیز قرار گرفته است ولی به‌نظر می‌رسد با توجه به وضع موجود باید در تحقق آن تسریع شود.»
به گفته وی، اهداف اصلی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی صرفا در مهار فقر و ارتقای وضع اجتماعی و اقتصادی ساکنان این مناطق خلاصه نمی‌شود بلکه تبدیل این کانون‌ها به جوامع متعارف و فعال شهری نیز مدنظر قرار دارد که ساکنان این مناطق هم از محیطی سالم و شایسته کرامت انسانی‌شان برخوردار باشند.
ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی نیازمند اعتبار دولتی
شهرهای سنندج، تبریز، کرمانشاه، بندرعباس و زاهدان از سال 84 به‌عنوان پایلوت استفاده از اعتبارات بانک جهانی اختصاص یافته به توانمندسازی حاشیه شهرها انتخاب شدند که با وجود فراز و نشیب زیاد در دریافت این اعتبارات، به نظر می‌رسد اقدامی جدی برای اجرای طرح باشد. اکنون در استان کردستان یک‌چهارم جمعیت شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند که بنا به دلایل گوناگون خدمت‌رسانی به آنها بسیار مشکل و در پاره‌ای از مواقع با محدودیت قانونی مواجه می‌شود.
رئیس سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان با بیان این‌که از مجموع اعتبارات بانک جهانی برای ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران به شهر سنندج 140 میلیارد ریال اختصاص یافته است می‌گوید: «بانک جهانی سال 84 برای ساماندهی وضع زیست‌محیطی و اجتماعی 4 محله واقع در بافت فرسوده شهر سنندج با 140 میلیارد ریال اعتبار وارد میدان و از این محل 54 طرح تعریف شد که اکنون برخی از این طرح‌ها به پایان رسیده و برخی نیز در شرف اتمام است.»
محمد رسولی ایجاد 22 کیلومتر شبکه لوله‌کشی آب شهری، 2 هزار انشعاب آب، 11 هزار انشعاب برق، نصب 800 تیر برق، نصب 4 هزار حباب لامپ معابر و ساخت یک مدرسه 9 کلاسه را از فعالیت‌های انجام شده با استفاده از اعتبارات بانک جهانی اعلام می‌کند و می‌افزاید: «2 مدرسه، 2 کتابخانه، 2 مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم در دست ساخت است که برای تکمیل آن نیازمند همکاری دستگاه‌های اجرایی هستیم.»
به گفته رسولی، براساس مفاد تفاهم‌نامه سه‌جانبه سازمان مسکن و شهرسازی، استانداری و شهرداری درباره نحوه تأمین اعتبارات طرح ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی، اگر شهرداری و استانداری دو سوم اعتبار اجرای طرح را تامین کنند، سازمان مسکن و شهرسازی نیز یک‌سوم سهم اعتباری خود را به اجرای طرح اختصاص می‌دهد. رئیس سازمان مسکن و شهرسازی استان کردستان اضافه می‌کند:« اکنون در ایران بیش از 7 میلیون و 500 هزار نفر در سکونتگاه‌های غیررسمی به‌سر می‌برند که 20 درصد جمعیت شهری کل کشور را شامل می‌شود.»
به گفته وی با توجه به جمعیت شهری 800 هزار نفری استان کردستان و سکونت 200 هزار نفر در حاشیه شهرهای استان کردستان، 25 درصد جمعیت شهری این استان در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند که باید برای کاهش و جلوگیری از گسترش آن برنامه‌ریزی و فعالیت‌های منسجمی صورت گیرد.
رسولی در این‌باره می‌گوید: «طرح ساماندهی مناطق غیررسمی در شهر سنندج آغاز شده و در شهر سقز نیز آماده اجراست.»
ستاد توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی استان کردستان تاکنون 14 جلسه استانی و 8 جلسه شهرستانی تشکیل داده و همچنین 50 جلسه برای کمیته‌های تخصصی، 3 جلسه برای مشاوران طرح، 2 جلسه برای مشاوران ناظر، 5 جلسه برای مشاوران اجتماعی و زیست‌محیطی و 2 همایش نیز برای رفع مشکلات ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی برگزار کرده است.
